به بهانه اين روز گفت و گويي با دكتر شهرام صفي ياري-رئيس گروه بهبود كيفيت آبزيان سازمان شيلات ايران انجام شده است كه در ادامه مي خوانيم؛
به مناسبت فرا رسيدن  روز ملي كيفيت، اهميت اين موضوع در بخش شيلات و در فرآورده هاي شيلاتي چيست؟

موضوع كيفيت در آبزيان ابعاد مختلفي دارد و از جهات مختلف مورد توجه قرار مي گيرد. از آنجايي كه مقوله كيفيت در بخش شيلات و محصولات شيلاتي مستقيماً بر سلامت و ايمني مصرف‌كنندگان تأثير مي‌گذارد، از اهميت ويژه‌اي برخوردار است. آبزيان و محصولات شيلاتي به عنوان يكي از منابع اصلي پروتئين و تركيبات مغذي، نقش حياتي در تغذيه جامعه دارند، بنابراين، تضمين كيفيت اين محصولات به معناي حفظ سلامت عمومي و جلوگيري از بيماري‌هاي مرتبط با مواد غذايي است.
علاوه بر اين، كيفيت بالا در محصولات شيلاتي مي‌تواند به افزايش رضايت مشتريان و تقويت اعتماد آن‌ها به اين گروه و توليدكنندگان آن منجر شود. اين امر نه تنها به حفظ و گسترش بازارهاي مصرف داخلي كمك مي‌كند، بلكه مي‌تواند به افزايش صادرات و رقابت‌پذيري در بازارهاي بين‌المللي نيز منجر شود. 
از آنجائيكه افزايش مصرف سرانه آبزيان و محصولات شيلاتي از اهداف اصلي سازمان شيلات ايران است. با توجه به فوايد بي‌شمار اين محصولات براي سلامتي، افزايش مصرف سرانه مي‌تواند به بهبود وضعيت تغذيه‌اي جامعه كمك كند، اما اين امر تنها زماني محقق مي‌شود كه مصرف‌كنندگان به كيفيت و ايمني محصولات اطمينان داشته باشند. بنابراين، حفظ و ارتقاي كيفيت محصولات شيلاتي براي دستيابي به افزايش مصرف سرانه از اهميت بالايي برخوردار است.از سوي ديگر، توجه به كيفيت در بخش شيلات مي‌تواند به افزايش بهره‌وري و كاهش ضايعات منجر شود. با بهبود فرآيندهاي توليد و نگهداري، مي‌توانيم از هدررفت منابع جلوگيري كرده و هزينه‌هاي توليد را كاهش دهيم. اين امر به سودآوري بيشتر و توسعه پايدار صنعت شيلات هم كمك مي‌كند .

بهبود كيفيت در بخش شيلات، چه تاثيراتي درحفظ منابع طبيعي و پايداري محيط زيست دارد؟
بهبود كيفيت در بخش شيلات مي‌تواند به حفظ منابع طبيعي و پايداري محيط زيست كمك كند. با استفاده از روش‌هاي پايدار و مسئولانه در توليد آبزيان، مي‌توانيم از تخريب زيستگاه‌هاي دريايي و كاهش ذخاير آبزيان جلوگيري كنيم. اين امر نه تنها به حفظ تنوع زيستي كمك مي‌كند، بلكه به نسل‌هاي آينده نيز امكان بهره‌برداري از اين منابع را مي‌دهد. درواقع كيفيت بالا در فرآيندهاي توليد و نگهداري به معناي كاهش ضايعات و استفاده بهينه از منابع است كه در نهايت به حفظ محيط زيست و منابع طبيعي كمك مي‌كند.
در مجموع ، توسعه كيفيت در بخش شيلات نه تنها به سلامت و ايمني مصرف‌كنندگان كمك مي‌كند، بلكه به افزايش رضايت مشتريان، حفظ منابع طبيعي، و توسعه پايدار صنعت شيلات نيز منجر مي‌شود. اين عوامل همگي نشان‌دهنده اهميت بالاي كيفيت در اين بخش هستند.

براي دستيابي به شاخص هاي كيفي و   بهبود مداوم كيفيت آبزيان معمولا چه اقداماتي لازم است كه انجام شود؟  

اقدامات متنوع و متعددي براي توسعه كيفيت در بخش آبزيان قابل اجرا است، كه بايد به ياد داشته باشيم اين اقدامات به صورتي مداوم و قابل بررسي و تاييد بايد اجرا شوند. بخش مهمي از اين اقدامات شامل تعيين شاخص‌هاي كيفي دقيق و تدوين استاندارد براي ارزيابي كيفيت آبزيان است. اين شاخص‌ها شامل معيارهايي مانند تازگي، ايمني ميكروبي، ارزش تغذيه‌اي، و ويژگي‌هاي حسي مانند طعم و بافت هستند. با استفاده از اين شاخص‌ها، مي‌توان كيفيت محصولات را به صورت دقيق‌تر و علمي‌تر ارزيابي كرد.
انجام ارزيابي‌هاي كيفي منظم و دوره‌اي در اين بخش نيز ضروري است تا از تطابق آن‌ها با استانداردهاي تعيين شده اطمينان حاصل شود. اين ارزيابي‌ها مي تواند شامل آزمايش‌هاي شيميايي، ميكروبي و حسي ‌باشند.

ايجاد زيرساخت‌هاي مناسب براي ارتقاء كيفيت آبزيان هم از جمله اقدامات اساسي است. ايجاد زنجيره سرد، و همچنين بكارگيري تجهيزات و فناوري‌هاي مناسب در سراسر زنجيره توليد تا مصرف، و برقراري سيستم هاي تضمين كيفيت از جمله اين زيرساخت هاست. به عنوان مثال، استفاده از سيستم‌هاي رديابي و كنترل كيفيت در طول زنجيره تأمين مي‌تواند به شناسايي و رفع مشكلات كيفي كمك كند.

اصلاح شيوه‌هاي پس از صيد و فرآوري، چه تاثيراتي بر حفظ تازگي و كيفيت محصولات دارد؟

اصلاح شيوه‌هاي پس از صيد و فرآوري به منظور حفظ تازگي و كيفيت محصولات از اهميت بالايي برخوردار است. اين اقدامات   شامل استفاده از فناوري‌هاي مناسب و نوين در فرآوري و بسته‌بندي، رعايت استانداردهاي بهداشتي و كيفيت، و آموزش كاركنان در زمينه بهترين روش‌هاي توليد و نگهداري است. همچنين، استفاده از سيستم‌هاي مديريت كيفيت و ايمني مانند استانداردهاي  ISO    و  HACCP  مي‌تواند به بهبود مستمر فرآيندها و كاهش ضايعات كمك كند.
چنين اقداماتي مي تواند به بهبود و ارتقاء كيفيت آبزيان كمك مي‌كنند و در نهايت منجر به افزايش رضايت مصرف‌كنندگان، حفظ منابع طبيعي، و توسعه پايدار صنعت شيلات مي‌شوند.

چه اقداماتي به طور مشخص براي توسعه كيفيت آبزيان در سازمان شيلات انجام شده است؟

براي توسعه كيفيت آبزيان تلاشهاي مختلفي انجام شده است و سازمان شيلات ايران با ايجاد زيرساخت‌هايي مانند مراكز تخليه و يا بازارهاي عرضه بهداشتي و همچنين همكاري در   ايجاد و تكميل زنجيره سرد، به بهبود كيفيت آبزيان كمك كرده است. همچنين، افزايش آگاهي‌هاي مربوط به كيفيت در بين مصرف‌كنندگان و بهره‌برداران از طريق برنامه‌هاي آموزشي و اطلاع‌رساني انجام شده است. اين برنامه‌ها شامل آموزش بهترين روش‌هاي توليد، نگهداري و مصرف آبزيان است كه به ارتقاء سطح دانش و آگاهي افراد كمك مي‌كند. از سوي ديگر سازمان شيلات با همكاري نزديك با ساير دستگاه‌هاي نظارتي و بخش‌هاي مختلف فعال در زنجيره‌هاي توليد و عرضه آبزيان و محصولات آن‌ها، به بهبود كيفيت كمك كرده است. اين همكاري‌ها شامل تبادل اطلاعات، هماهنگي در اجراي استانداردها و نظارت بر فرآيندهاي توليد و عرضه مي‌باشد. همچنين، سازمان شيلات در تدوين استانداردها و دستورالعمل‌هاي مربوط به كيفيت آبزيان نقش فعالي داشته و تلاش كرده است تا اين ضوابط را به‌روز و مطابق با بهترين شيوه‌هاي بين‌المللي نگه دارد. تلاش براي تطابق با ضوابط و استانداردهاي تعيين شده از فعاليت‌هاي اصلي سازمان شيلات است. اين تلاش‌ها شامل نظارت مستمر بر فرآيندهاي توليد، ارزيابي‌هاي دوره‌اي و بهبود مستمر فرآيندهاست، با اين وجود بايد همواره به ياد داشته باشيم كه توسعه كيفيت يك تلاش جمعي است و هيچ سازماني به تنهايي نمي‌تواند اين مهم را به صورت كامل انجام دهد. بر همين اساس، تلاش براي اين امر نيز فرآيندي مداوم و نيازمند به هم‌افزايي و همكاري مستمر بين تمامي بخش‌هاي مرتبط است.

چه چالش‌هايي در مسير بهبود كيفيت آبزيان وجود دارد؟

موضوع كيفيت در بخش آبزيان با چالش‌هاي متعددي نيز مواجه است كه لازم است به دقت به آن پرداخته شود و مديريت شوند. يكي از چالش‌هاي اصلي،  آسيب‌پذيري و فسادپذيري بالاي آبزيان در شرايط آب و هوايي مختلف  است. تغييرات ناگهاني دما، آلودگي‌هاي محيطي و نوسانات كيفيت آب مي‌تواند به افت كيفيت و ايجاد ضايعات منجر شود.  محدوديت منابع و زمين  براي تامين نياز غذايي جمعيت رو به رشد نيز از ديگر چالش‌هاي مهم است. با افزايش جمعيت و تقاضا براي محصولات شيلاتي و افزايش توليد در بخش هاي مختلف شيلاتي، هزينه هاي حفظ كيفيت نيز افزايش خواهد يافت.
استفاده از مواد شيميايي و داروها در آبزي‌پروري مي‌تواند مسايل جديدي در بخش كيفيت محصولات شيلاتي ايجاد كند كه تاكنون با آنها مواجه نبوده ايم. همچنين،  عدم دسترسي به نيروي كار مناسب  و  سطح پايين آگاهي و تخصص  در بين بهره‌برداران مي‌تواند به كاهش كيفيت محصولات منجر شود. بخشي از بهره‌برداران به دليل كمبود آموزش و عدم دسترسي به دانش فني، ممكن است قادر به اجراي بهترين روش‌هاي توليد و نگهداري نباشند.

چه موانع ديگري در مسير بهبود كيفيت آبزيان وجود دارد؟

افزايش هزينه هاي مربوط به تجهيزات  و  عدم دسترسي به فناوري‌هاي لازم  نيز از موانع ديگر در اين مسير هستند. تجهيزات و فناوري‌هاي پيشرفته مي‌توانند به بهبود كيفيت و بهره‌وري كمك كنند، اما هزينه‌هاي بالا و عدم دسترسي به اين فناوري‌ها مي‌تواند مانع از استفاده گسترده آن‌ها شود. علاوه بر اين،  وجود واسطه‌هاي متعدد  و  عدم دسترسي مستقيم به تامين‌كنندگان و مصرف‌كنندگان  مي‌تواند به پيچيدگي مديريت زنجيره تامين و كاهش كيفيت محصولات منجر شود. تعدد واسطه‌ها مي‌تواند با افزايش هزينه‌ها و كاهش شفافيت، به كاهش كيفيت و تازگي محصولات منجر شوند.
عدم رعايت اصول بسته‌بندي و حمل و نقل مناسب  هم از عواملي است كه مي‌تواند به كاهش كيفيت و تازگي محصولات آبزيان منجر شود. بسته‌بندي نامناسب و حمل و نقل غير استاندارد مي‌تواند به آسيب ديدن محصولات و كاهش كيفيت آن‌ها منتهي شود. همچنين،  عدم هماهنگي و همكاري بين بخش‌هاي مختلف  در زنجيره توليد و عرضه نيز از چالش هايي است كه همچنان موجود است. براي غلبه بر اين چالش‌ها، نياز به همكاري و هم‌افزايي بين تمامي بخش‌هاي مرتبط و استفاده از فناوري‌هاي نوين و دانش‌بنيان است. همچنين،  تدوين و اجراي استانداردهاي دقيق  و  آموزش مستمر بهره‌برداران  مي‌تواند به بهبود كيفيت و كاهش چالش‌ها كمك كند.

نتيجه؛
  آنكه اهميت موضوع كيفيت در بخش شيلات و در فرآورده هاي شيلاتي بركسي پوشيده نيست وبا وجود آنكه چالش هايي پيش رو وجود دارد، با رعايت يك سري ملاحظات مي توان ضمن توليدي با كيفيت، سلامت مواد غذايي را نيز حفظ كرد.