مديركل دفتر آبزيان آب شيرين سازمان شيلات كشور با بيان اينكه پرورش ماهي تيلاپيا مي‌تواند به امنيت غذايي ما منجر شود، اظهار كرد: اين ماهي در دنيا به بازارهاي جهاني و با استانداردهاي بسيار سختگيرانه صادر مي‌شود و در ايران نيز مكاتبات سازمان غذا و دارو و سازمان دامپزشكي به عنوان متولي رسمي محصولات خام دامي مبتني بر تاييد آن است و همه چيزخوار بودن دليلي بر بي كيفيت بودن ارزش غذايي آن نيست.

به گزارش روابط عمومي سازمان شيلات ايران، آبزي پروري، پرورش موجودات آبزي از جمله ماهي، نرم تنان، سخت پوستان و گياهان آبزي در آب شيرين، لب شور و آب دريا است و در اين ميان  تيلاپيا، ماهي آب شيرين و متعلق به خانواده سيچليده است. اين گونه، ماهي بومي آفريقا است، اما بسياري از مناطق گرمسيري، نيمه گرمسيري و مناطق معتدل جهان در طول نيمه دوم قرن بيستم براي پرورش به عنوان غذا، ماهيگيري تفريحي، كنترل علف‌هاي هرز آبي و اهداف پژوهشي معرفي  شد.  

تيلاپيا دومين ماهي پرتوليد در جهان است و مطابق آمارهاي جهاني از سال ۱۹۹۰ تا سال ۲۰۲۰ آمار توليد اين آبزي در جهان در ۱۴۰ كشور دنيا ۱۵ برابر شده است.   تيلاپيا نخستين بار توسط ژاپني‌ها در جنگ جهاني دوم با توجه به تاب آوري اين آبزي در شرايط سخت محيط زيستي و آسان بودن تكثير آن مورد استفاده قرار گرفت. ماهي تيلاپيا در سال ۱۳۸۷ به عنوان يك گزينه پرتوليد وارد كشور شد اما با برخوردها و نظرات متفاوتي روبرو بود و دستگاه‌هاي مختلف نظرات مثبت و منفي بسياري به اين آبزي داشتند.   در سال ۱۳۹۷ ميزان واردات فيله ماهي تيلاپيا حدود ۱۵ هزار تن برآورد شد اما در چند سال اخير براي حمايت از توليدكنندهاي داخلي، سازمان شيلات ايران با محدود كردن واردات اين ميزان را به كمتر از ۱۰۰۰ تن رساند.   در دنيا ۷ ميليون تن ماهي تيلاپيا توليد مي‌شود و تجارت جهاني اين آبزي در سال ۲۰۲۰ نزديك به ۴۵۰ هزار تن برآورد شده و اين امر نشان مي‌دهد كه نگاه دنيا به اين ماهي براي دستيابي به امنيت غذايي مثبت است.

ماهي تيلاپيا در ۱۴۴ كشور حدود ۶.۲ ميليون تن توليد مي‌شود و با توجه به اينكه اين گونه ماهي جزو ماهي‌هاي مهاجم محسوب مي‌شود سازمان محيط زيست، دغدغه‌هاي زيست محيطي دارد و به همين دليل نيز در يك بازه زماني توليد آن متوقف و حتي قطع شد؛ اما طي روزهاي گذشته به گفته سيد حسين حسيني-  معاون وزير و رئيس سازمان شيلات ايران- براي رفع اين نگراني‌ها يك سري اصلاحات زيست فناورانه روي اين ماهي انجام شده است. همچنين پرورش اين آبزي در مدارهاي بسته و قابل كنترل انجام مي‌شود.   از سازمان حفاظت محيط زيست انتظار داريم، راه حل‌هايي ارائه دهد كه علاوه بر حفظ محيط زيست، توسعه و توليد غذا را نيز داشته باشيم.

۱۴۰ كشور توليدكننده تيلاپيا هستند

سيد قباد مكرمي - مديركل دفتر آبزيان آب شيرين سازمان شيلات كشور- در  گفت‌وگو با ايسنا،   درباره پرورش تيلاپيا در كشور اظهار كرد: تكثير و پرورش ماهي تيلاپيا با ورود اين ماهي در سال ۱۳۸۷ توسط موسسه تحقيقات علوم شيلاتي كشور رسما شروع شد. طي ۳ دهه اخير پرورش اين ماهي در جهان حدود ۱۸ برابر شده و از حدود ۳۰۰ هزار تن به بيش از ۶ ميليون تن افزايش يافته و در حال حاضر ۱۴۰ كشور پرورش دهنده اين ماهي هستند.

وي افزود: در سال ۱۳۹۷ پس از برگزاري جلساتي در مركز همكاري‌هاي تحول و پيشرفت رياست جمهوري مقرر شد در گام نخست در ۴ استان پرورش اين ماهي صورت پذيرد و سپس در خصوص ۱۱ استان با شرايط مشابه استان‌هاي اوليه (يزد، سمنان، قم و خراسان جنوبي) تصميم گيري شود و در اين راستا در سال ۱۳۹۷ رياست وقت سازمان محيط زيست، مجوز پرورش در ۴ استان را صادر كرد كه متعاقب آن با مخالفت مجدد معاون سازمان حفاظت از محيط زيست مواجه شد. طي اين سال‌ها مجوزهاي مختلفي در استان‌هاي ياد شده صادر و سرمايه‌گذاران به پرورش اين ماهي ورود كردند. در سال گذشته با توجه به ابلاغ قانون تسهيل صدور مجوزهاي كسب و كار، موضوع محدوديت صدور مجوز تيلاپيا در هيات مقررات زدايي طرح شد و در نهايت منجر به صدور مصوبه شماره ۸۴ اين هيات شد كه با امضا وزير وقت امور اقتصادي و دارايي ابلاغ شد. در اين مصوبه سازمان شيلات ايران موظف شده است با همكاري سازمان محيط زيست شرايط و ضوابط صدور مجوز اين گونه را با رعايت حساسيت‌هاي زيست محيطي تهيه و به هيات ارسال كند.

همه‌چيز خواري ماهي تيلاپيا يك نقطه ضعف است؟

مكرمي تاكيد كرد: در خصوص كيفيت اين ماهي بايد به اين نكته توجه كرد كه اين ماهي در دنيا به بازارهاي جهاني و با استانداردهاي بسيار سختگيرانه صادر مي‌شود و در ايران نيز مكاتبات سازمان غذا و دارو و سازمان دامپزشكي به عنوان متولي رسمي محصولات خام دامي مبتني بر تاييد آن است و همه چيزخوار بودن دليلي بر بي كيفيت بودن ارزش غذايي آن نيست. ماهي‌هايي كه همه چيزخوار باشند به‌دليل امكان استفاده از فرمول خوراك با ميزان پروتئين جانوري كمتر، گونه‌هايي مناسب براي آبزي پروري از منظر اقتصادي و امنيت غذايي هستند و در مزارع نيز از غذاي فرموله شده كارخانجات رسمي توليد خوراك استفاده مي‌شود و حتي در سايت غذا و دارو آمريكا به مصرف هفتگي اين ماهي توصيه شده است.

وي با بيان اينكه در سال‌هاي قبل كه واردات اين ماهي افزايش يافت بازار مصرف ايران از اين ماهي به خوبي استقبال كرد و با پذيرش مصرف كننده ايراني مواجه شد، درباره ميزان توليد اين ماهي در ايران اظهار كرد: طي سال‌هاي اخير، ميزان توليد اين ماهي در استان‌هاي مجاز حدود ۱۰۰۰ تن در سال بود. در برنامه هفتم ضمن لحاظ محدوديت‌هاي احتمالي، مقدار ۶۰ هزار تن قيد شده است، اما در صورت تصويب شرايط و ضوابط قطعا ظرفيت‌هاي توليد كشور خيلي بيش از اين است.

۸۰ هزار استخر ذخيره آب در كشور؛ ظرفيتي براي پرورش ماهي تيلاپيا

مديركل دفتر آبزيان آب شيرين سازمان شيلات كشور درباره تاثيرات پرورش اين ماهي اظهار كرد: با توجه به وجود قريب به ۸۰ هزار استخر ذخيره آب بخش قابل توجهي از اين استخرها مي‌تواند جايگاهي براي پرورش ماهي تيلاپيا باشد كه پساب اين استخرها نيز براي آبياري زراعت و باغات استفاده مي‌شود، لذا اين استخرها مي‌توانند بخشي از ظرفيت‌هاي جديد آبزي‌پروري باشند. اين ماهي گرمابي است و مي‌تواند در فصل آبياري به وزن بازاري برسد و نيازي به پمپاژ آب در فصل غير آبياري كشاورزي در استخرهاي ذخيره آب نداشته باشد. قطعا توسعه پرورش قانونمند اين ماهي مي‌تواند مزايايي مانند افزايش درآمد كشاورزان، ارتقا بهره‌وري آب به‌دليل كشت تلفيقي، افزايش مصرف سرانه آبزيان در مناطق گسترده و تنوع در سبد پروتئيني كشور و در نهايت امنيت غذايي را به همراه داشته باشد.

وي درباره شرايط محيطي پرورش اين ماهي گفت:  از منظر فناوري، پرورش تيلاپيا به عنوان ماهي گرمابي در هر كجا كه كپور ماهيان توليد مي‌شود قابليت توليد دارد و از منظر رعايت حساسيت‌هاي زيست محيطي محدوديت‌هايي در شرايط و ضوابط ديده شده است كه لازم است با تعامل بين دستگاه‌ها و از طريق هيات مقررات‌زدايي ضمن محروم نكردن كشور از اين مولفه موثر در امنيت غذايي به حساسيت‌هاي احتمالي زيست محيطي نيز توجه شود.

مكرمي ادامه داد: استان‌هاي توليد كننده اين ماهي در آينده بستگي به شرايط و ضوابطي دارد كه در آينده، در هيات مقررات زدايي مصوب خواهد شد. تيلاپيا در بسياري از نقاط كشور به‌خصوص در استخرهاي دو منظوره خرد و روستايي، مزارعي با پساب هدايت شده به اراضي زراعي و باغات، سيستم‌هايي مانند آب در گردش و بايوفلاك قابليت توليد دارد.

مديركل دفتر آبزيان آب شيرين سازمان شيلات كشور در پايان تصريح كرد: نقطه قوت اين ماهي اين است كه بخش قابل توجهي از توسعه پرورش آن با توجه به سهولت توليد آن در صورت رفع موانع توليد، در جايگاه‌هايي همچون  استخرهاي ذخيره آب موجود و بخش ديگر در قالب صنعتي و نيمه صنعتي خواهد بود كه قبلا احداث شده است و نيازي به سرمايه‌گذاري ثابت كلان ندارد و در بخش توسعه جديد نيز   مي‌تواند از تسهيلات استاني تبصره ۱۸ نيز استفاده كند. ماهي تيلاپيا مي‌تواند نقش موثري در ايجاد امنيت غذايي و تكميل سبد پروتئين مورد نياز كشور و ايجاد توازن در سبد پروتئين مصرفي كشور داشته باشد.

منبع: ايسنا